Tạp chí Khoa học xã hội Thành phố Hồ Chí Minh

CỘNG ĐỒNG NGƯỜI HOA Ở XÃ PHÚ VINH, HUYỆN ĐỊNH QUÁN, TỈNH ĐỒNG NAI

TRỊNH THỊ LỆ HÀ — Wed, 19 Nov 2025 00:00:00 +0000

Phú Vinh là một xã nông thôn thuộc khu vực miền núi huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai, nơi người Hoa chiếm hơn 60% dân số. Phần lớn người Hoa ở Phú Vinh có nguồn gốc từ các cộng đồng người Hoa đã cư trú lâu đời ở các tỉnh phía Bắc Việt Nam, chủ yếu là tỉnh Quảng Ninh, di cư vào miền Nam từ năm 1954. Trên cơ sở vận dụng phương pháp lịch sử và phương pháp sử kể (oral history), bài viết tìm hiểu sự định cư của cộng đồng người Hoa tại đây từ thời điểm nhập cư đến nay.

THỰC HÀNH TÔN GIÁO CỦA PHẬT TỬ VÙNG ĐÔNG NAM BỘ: TIẾP CẬN TỪ LÝ THUYẾT HÀNH ĐỘNG XÃ HỘI CỦA MAX WEBER

HÁN THỊ THANH LAN — Wed, 19 Nov 2025 00:00:00 +0000

Dựa trên dữ liệu định tính được thu thập bằng quan sát tham dự, phỏng vấn sâu tại các chùa ở TPHCM, Tây Ninh và Đồng Nai, bài viết phân tích ý nghĩa các thực hành tôn giáo của phật tử vùng Đông Nam Bộ qua khung lý thuyết hành động xã hội (duy lý giá trị, duy lý mục đích, truyền thống và cảm xúc phản ánh sự đa dạng trong động cơ và cách thực hành tôn giáo của phật tử) của Max Weber. Nghiên cứu cho thấy, phật tử vùng Đông Nam Bộ không chỉ tiếp nhận giáo lý Phật giáo mà còn chủ động thực hành, diễn giải và kiến tạo ý nghĩa cho niềm tin của mình. Đáng chú ý, ý nghĩa mà họ gán cho các thực hành tôn giáo của mình thay đổi theo thời gian, từ cảm xúc và truyền thống ban đầu sang định hướng giá trị và lý tưởng đạo đức sâu sắc hơn. Nghiên cứu góp phần mở rộng ứng dụng lý thuyết Weber vào bối cảnh Phật giáo Việt Nam, đồng thời khẳng định vai trò của phật tử như chủ thể hành động trong đời sống tôn giáo hiện đại.

HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP CỦA NGƯỜI STIÊNG Ở THỊ XÃ BÌNH LONG, TỈNH BÌNH PHƯỚC (CŨ) TRONG BỐI CẢNH ĐÔ THỊ HÓA

NGUYỄN NGỌC ANH — Wed, 19 Nov 2025 00:00:00 +0000

Kết quả phân tích dữ liệu khảo sát (tháng 5/2025) về thu nhập từ trồng lúa, cao su, điều, một số loại cây trồng khác và chăn nuôi nhỏ lẻ trong gia đình của người Stiêng vùng đô thị hóa tại phường Hưng Chiến và xã Thanh Lương, thị xã Bình Long, tỉnh Bình Phước cũ cho thấy: sản xuất nông nghiệp vẫn là hoạt động kinh tế quan trọng, các chính sách hỗ trợ cho cộng đồng người Stiêng cần lưu ý đến đặc điểm sinh kế này.

BIẾN ĐỔI TRONG NGHỆ THUẬT TƯỢNG NHÀ MỒ CỦA NGƯỜI GIA RAI DƯỚI GÓC NHÌN LÝ THUYẾT SINH THÁI VĂN HÓA (Nghiên cứu tại xã Ya Xiêr, huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum)

PHẠM THỊ MỸ TRINH — Wed, 19 Nov 2025 00:00:00 +0000

Trong quá trình hình thành và phát triển, người Gia Rai đã kiến tạo nên những nét văn hóa tộc người đặc sắc. Nghiên cứu dựa trên một số quan điểm cơ bản của thuyết sinh thái văn hóa tìm hiểu sự thích nghi của người Gia Rai xã Ya Xiêr, huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum (cũ) với môi trường sống qua những thay đổi trong nghệ thuật tượng nhà mồ của họ. Nghiên cứu nhằm tìm hiểu về phong tục tập quán của một cộng đồng dân tộc ít người trong nhịp sống đương đại; bên cạnh đó bổ sung nguồn tham khảo về hiện trạng của một loại hình văn hóa dân gian vùng Tây Nguyên.

SỰ ĐÁP ỨNG VỀ HẠ TẦNG KINH TẾ - XÃ HỘI TẠI MỘT ĐỊA PHƯƠNG NÔNG THÔN MỚI: Trường hợp xã Đức Hòa Đông, tỉnh Long An (cũ)

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG YẾN — Wed, 19 Nov 2025 00:00:00 +0000

Dựa trên dữ liệu định tính qua khảo sát (năm 2023) và tư liệu thứ cấp, bài viết phân tích thực trạng sự đáp ứng về hạ tầng kinh tế - xã hội ở xã Đức Hòa Đông, tỉnh Long An (cũ). Nghiên cứu cho thấy tại Đức Hòa Đông, một địa bàn đạt chuẩn nông thôn mới có hạ tầng kinh tế - xã hội địa phương được chú trọng đầu tư, nâng cấp mang lại sự chuyển biến diện mạo đáng kể của địa phương trong thời gian qua. Tuy nhiên, các tiêu chí về giao thông, thủy lợi và phòng chống thiên tai, trường học và cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn qua ý kiến người dân còn một số bất cập, cần được tiếp tục đầu tư, nâng cấp. Điều này đặt ra vấn đề cần tiếp tục đánh giá nhu cầu thực tế của các địa phương đang công nghiệp hóa trong xây dựng nông thôn mới để có những định hướng phát triển cơ sở hạ tầng phù hợp.

AN NINH NGUỒN NƯỚC LƯU VỰC SÔNG MÊ KÔNG: VÙNG BIÊN GIỚI VIỆT NAM - LÀO - CAMPUCHIA

NGUYỄN THỊ THANH THỦY — Wed, 19 Nov 2025 00:00:00 +0000

An ninh nguồn nước tại khu vực biên giới Việt Nam - Lào - Campuchia trên lưu vực sông Mê Kông đang đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến sinh kế, an ninh lương thực và sức khỏe cộng đồng dân cư vùng biên giới. Bài viết phân tích thực trạng và xác định ba nhóm thách thức chính. Thứ nhất, sự phát triển thủy điện ở thượng nguồn, đặc biệt là trên dòng chính, đã làm thay đổi cơ bản chế độ thủy văn, gây ra các dao động dòng chảy bất thường, giảm lũ tự nhiên, và gia tăng xâm nhập mặn ở hạ lưu. Thứ hai, chất lượng nguồn nước suy thoái nghiêm trọng do ô nhiễm từ hoạt động nông nghiệp thâm canh (lạm dụng phân bón, thuốc trừ sâu), nước thải công nghiệp chưa qua xử lý và chất thải sinh hoạt. Thứ ba, các cơ chế hợp tác xuyên biên giới còn nhiều bất cập, thiếu hiệu quả thực thi và thiếu sự tham gia của các quốc gia thượng nguồn chủ chốt. Trên cơ sở thực trạng, bài viết đề xuất một số hàm ý chính sách nhằm tăng cường hiệu quả hợp tác và quản lý bền vững nguồn nước.

TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA PHẬT GIÁO (Nghiên cứu trường hợp Phật giáo tỉnh Đồng Nai)

ĐỖ HƯƠNG GIANG — Wed, 19 Nov 2025 00:00:00 +0000

Đạo Phật là một triết lý vị nhân sinh, quan tâm đến hạnh phúc của con người trong mối quan hệ với thiên nhiên và xã hội. Dựa trên một số tài liệu thứ cấp và dữ liệu khảo sát định tính, nghiên cứu phân tích trách nhiệm xã hội của Phật giáo tỉnh Đồng Nai thể hiện trên hai phương diện đời sống vật chất và đời sống tinh thần. Qua đó, nghiên cứu đưa ra một số kiến nghị đối với chức sắc, tăng, ni nhằm phát triển hơn nữa vai trò của Phật giáo trong đời sống xã hội của địa phương.

SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TƯ TƯỞNG DÂN TỘC, DÂN QUYỀN, DÂN CHỦ QUA THUẬT NGỮ CHÍNH TRỊ XÃ HỘI TRÊN BÁO CHÍ QUỐC NGỮ NAM BỘ (1918 - 1930)

HUỲNH VĨNH PHÚC — Wed, 19 Nov 2025 00:00:00 +0000

Báo chí thời kỳ 1918-1930 xuất hiện hàng loạt bài văn nghị luận thuộc nhiều lĩnh vực như: văn học, văn hóa, triết học, xã hội, chính trị, kinh tế, thời sự… Một trong những nội dung quan trọng của các bài nghị luận đó là tinh thần đề cao dân tộc, dân chủ và dân quyền. Qua việc khảo sát các bài văn nghị luận này cho thấy vào đầu thế kỷ XX, trong hệ thống từ vựng tiếng Việt đã hình thành khá phong phú và đầy đủ một hệ thống thuật ngữ chính trị - xã hội, việc sử dụng các thuật ngữ này trong văn bản cũng khá thuần thục. Bài viết phân tích làm rõ vai trò của thuật ngữ với tư cách là công cụ biểu đạt khái niệm, qua đó trở thành trục kiến thức, trục quan điểm giúp tác giả các bài văn nghị luận triển khai nội dung bài viết về các vấn đề dân tộc, dân quyền, dân chủ.